Driedaagse excursie naar Hamburg

Reisverslag en fotoimpressie HAMBURG
vrijdag 25 september tot en met zondag 27 september 2009

Vrijdag 25 september 2009

Heel vroeg, om 7 uur, begon de derde meerdaagse excursie van LGOG Kring Ter Horst. Het reisdoel dit maal was Hamburg, de stad aan de Alster. Er waren enkele afmeldingen waardoor we uiteindelijk met 41 deelnemers op pad zouden gaan. De organisatoren, Peter en Pieter Jakobs, hadden een uitgebreid programma samengesteld met daarin enkele keuzemogelijkheden. Omdat Hamburg toch een eindje van Horst vandaan ligt, moest er vroeg vertrokken worden. Bij aankomst op het busstation van busbedrijf Van den Munckhof was een aardig gedeelte van de groep al aanwezig: de vroege vogels. Iets over zeven was alles compleet en reden we van het complex van "Centrum" af, de 431 kilometer tegemoet.
De eerste stopplaats, voor het geplande tijdstip van tien uur al, was het Varusschlachtmuseum en Park Kalkriese. Dit is een archeologisch park. Nadat in 9 na Chr. drie Romeinse legioenen op deze plaats in de oorlog tegen de Germanen het onderspit hadden gedolven, nam de geschiedenis gestaag haar loop. In 16 na Chr. keerde een Romeinse veldheer nog eens op deze trieste plaats terug om de stoffelijke overschotten van zijn gevallen kameraden te begraven. Daarna raakte de kennis over de gebeurtenissen aan de voet van de Kalkrieser Berg meer en meer in de vergetelheid. Pas door de herontdekking van de geschriften van de Romeinse geschiedschrijver Tacitus in de 16e eeuw keerde de herinnering aan de slag in de bossen van Germanië terug. Enkele geschiedkundigen begonnen over het verloop van de slag na te denken. Na enige tijd deden ontelbare theorieën over de plaats van de Romeinse nederlaag de ronde.
In 1987 besloot de Britse soldaat en amateur-archeoloog majoor Anthony Clunn in overleg met de bevoegde stads- en districtsarcheoloog prof. dr. Wolfgang Schlüter het gebied om Barenaue systematisch af te zoeken naar aanwijzingen over antieke gevechtshandelingen. Hij vond in korte tijd 162 Romeinse munten en drie loden projectielen. Twee jaar later begonnen de systematisch archeologische opgravingen die de geschiedenis van deze plaats moesten ophelderen. Daarbij werden talrijke bronzen munten, fragmenten van militaire uitrusting en bewapening alsmede acht kuilen met menselijke resten alsmede geraamten van muildieren gevonden. Dat hier in de tijd van keizer Augustus een verbitterde strijd plaatsvond waarbij talrijke Romeinse soldaten gewond raakten, is nu duidelijk. De lopende en toekomstige opgravingen moeten verdere details over de gevechtshandelingen opleveren.
Het museum, met een veertig meter hoge uitzichttoren, toont de schriftelijke overlevering van de Varusslag en belicht het archeologische en natuurwetenschappelijke onderzoek
Het eten hier viel tegen: het restaurant bleek al op voorhand volgeboekt en de worsttent die om 12.00 uur open zou gaan, opende uiteindelijk pas om een uur de deuren. En we zouden al om half een verder gaan... Gelukkig hadden de meeste deelnemers brood bij zich.
De reis ging verder, via Bremen naar de Hanzestad. Hamburg is na Berlijn de grootste stad van Duitsland en het schijnt zelfs bij de zes grote steden van de Europese Unie te horen met z'n 1,8 miljoen inwoners. Gelukkig reden we probleemloos Hamburg binnen, eigenlijk heel kalm. We reden tot aan de St.-Petrikirche. De oorspronkelijk gotische kerk werd na de grote brand van 1842 uitgebreid herbouwd in neogotische stijl. Het Grabower Altar, dat ooit in de kerk stond, is verplaatst naar de Kunsthalle; het gotische madonnabeeld uit 1470 daarentegen bevindt zich nog steeds in de kerk. Enkele fanatiekelingen zijn nog de toren ingewandeld; sommigen stopten na iets meer dan 100 trappen, drie deelnemers hebben de klokken bereikt en eentje (organisator Pieter Jakobs zelf) zelfs helemaal tot in de torenspits.
Hierna ging de reis naar het hotel, Novotel Alster. Een mooi hotel. We kregen allemaal een mooie kamer. Na een korte installatie zijn we naar beneden gegaan voor het diner. Dat diner was in buffetvorm. Een groep zat al te wachten, maar ze bleven keurig op de anderen wachten: de groep was heel geduldig naar elkaar toe. De voorzitter opende met een kort woordje, wenste iedereen smakelijk eten en vervolgens rende bijna iedereen naar het buffet. Het was goed voorzien, soep, een rijke keuze aan groente en natuurlijk hoofdschotel. Keuze vandaag tussen varkenskarbonade en koolvis. Verder was het buffet rijkelijk voorzien van allerlei spulletjes, zalm, aubergine, meloen en vele andere zaken. Het buffet was heel goed en iedereen heeft voldoende kunnen eten.
Na een drankje aan de bar ging iedereen zijns weegs: voor de meesten was dat het bed.

Zaterdag 26 september 2009

Na een prima nachtrust begonnen we aan dag 2 van de excursie. De tweede dag had een keuzemoment in zich, tijdens de middaguren. In de morgen gingen we, na een prima ontbijtbuffet, met z'n allen om stipt negen uur met de bus richting stad. Dat was niet zo heel ver. Onderweg werd uitleg gegeven over het programma en de mogelijkheden om 's avonds rond zes uur bij het hotel terug te zijn. Bij de Jungfernstieg werd gestopt en kon nog eventjes naar de Rathausmarkt gelopen worden. Het kolossale neorenaissancistische raadhuis is het vijfde in de geschiedenis van de stad. Helaas konden we niet in het gebouw, maar de buitenkant was ook al heel bijzonder. Het plein voor het stadhuis wordt begrensd door de Alster. Dit riviertje is tegenwoordig gekanaliseerd en heeft aan Hamburg de naam "Venetië van het noorden" gegeven. Fraaie, overdekte winkelgalerijen lopen langs de rivier tot aan de Jungfernstieg, een mooie boulevard aan de oevers van de Binnenalster.
Om kwart over tien vertrok de boot vanaf de kade. De Alster Kreuzfahrten is eigenlijk een openbaar vervoer middel. Dat was bij het aanleggen aan de verschillende steigers ook wel merkbaar: met schuren en stoten werd de boot telkens aangelegd. We hebben de Binnenalster gezien en zijn links en rechts nog enkele kanalen ingevaren. Hierna gingen we naar het veel grotere Aussenalstermeer. Dit meer is ontstaan door een dam in de rivier de Alster. Het aanleggen ging op dezelfde manier (en dat maar liefst negen maal); in zich had het eigenlijk ook wel iets komisch, de horten en stoten van de kapitein. Bij het Winterhuder Fährhaus werd rechtsomkeert gemaakt.
Hij bracht ons uiteindelijk wel veilig terug naar de aanlegsteiger, dus we hebben waar voor ons geld gekregen. De groep ging hierna op eigen gelegenheid verder tot twee uur, genietend van de gulle zon. Om twee uur zou een gedeelte naar de Kunsthalle gaan, een ander deel met de bus naar het Internationales Maritimes Museum Hamburg. Die bus bracht de groep naar de Kaispeicher B, waar zich een gloednieuw museum (geopend in 2008) met de grootste privé-verzameling van maritieme kostbaarheden bevindt. Op tien verdiepingen en meer dan elfduizend vierkante meter expositieruimte alleen scheepvaart en marinehistorie uit dertig eeuwen. Het was eigenlijk duizelingwekkend, zo'n hoeveelheid. Onder leiding van gids Uwe werd dan ook maar een klein deel bekeken. Tientallen jaren lang heeft professor Peter Tamm senior zo'n 26 duizend scheepsmodellen, 50 duizend bouwtekeningen, vijfduizend schilderijen en grafische kunstwerken, meer dan tweeduizend films en 1,5 miljoen foto's, 120 duizend boeken en talrijke scheepvaartinstrumenten, uniformen, militaria en maritieme voorwerpen verzameld. Het was indrukwekkend. Met name de schepen in amber en die in ivoor waren heel bijzonder. Nieuw was de replica van de Queen Mary 2 die in Lego-steentjes nagebouwd is gedurende maar liefst vier maanden.
De andere groep is naar de Kunsthalle gegaan. De Hamburger Kunsthalle behoort tot de grootste en belangrijkste kunstmusea van Duitsland. Zijn traditie gaat terug tot 1817 en het werd daadwerkelijk geopend in 1869. De collectie biedt een algemeen chronologisch overzicht van Europese kunststromingen met nadruk op de 19e eeuwse Duitse Romantiek. De indrukwekkende kunstcollectie leidt de bezoeker door zeven eeuwen kunstgeschiedenis, van de middeleeuwse Altaarmeester Bertrams tot aan de sterren van de moderne kunst zoals Gerhard Richter en Nico Rauch. Hoogtepunten zijn het doek "Der Wanderer über dem Nebelmeer" van Caspar David Friedrich, "Meisjes op de pier" van Edvard Munch (ook bekend om De schreeuw), "Morgen" van Phillip Otto Runge en "Offergave in de tempel" van onze "eigen" Rembrandt.
Na de rondleiding heeft iedereen op zijn eigen manier genoten van de stad en heeft iedereen ervoor gezorgd tijdig terug te zijn bij het hotel.
Het diner was opnieuw in buffetvorm maar nu met andere gerechten. Na het woordje van de voorzitter ging eenieder weer keurig in de rij staan. Voor de vleesliefhebbers was er kipfilet en voor de visliefhebbers pangasiusfilet. Een voor de omnivoren allebei. Ook het toetjesbuffet was naar ieders gading want er moest regelmatig bijgevuld worden.
We zijn eerder begonnen met eten waardoor we om iets voor negen uur met de bus een tour Hamburg by Night konden maken. Met daarbij natuurlijk een tocht door de wereldwijd beruchte wijk St.-Pauli en zijn beroemde hoofdstraat, de Reeperbahn. Een wereld van nachtclubs, bars, kroegen, theater, seksclubs en bordelen. De plek ook waar The Beatles begonnen met hun carrière. Via de zuidkant reed de bus tot twee keer over de wereldberoemde straat, genoemd naar de touwslagers die er eertijds hun eervolle jobs uitvoerden. Tegen kwart over tien waren we weer terug, klaar voor een volgende nacht. De meesten onder ons hebben het bed dan ook snel opgezocht.

Zondag 27 september 2009

Opnieuw een uitstekende nacht in Hamburg. Opstaan, wassen en aankleden, klaar voor de dag waarop we ook de Hanzestad weer zouden verlaten. Maar eerst natuurlijk nog het reichhaltiges Frühstück. Dat was weer prima. Het hotel blijkt een goede keuze te zijn van de organisatie.
Om half tien vertrok de bus op weg naar Speicherstadt. De meeste deelnemers hadden ingetekend voor dit museum. Tussen de Deichtorhallen en de Baumwall ligt in de Freihafen (dat wil zeggen, belastingvrij) de honderdjarige Speicherstadt, het grootste pakhuiscomplex ter wereld: baksteengotiek uit het midden van de negentiende eeuw, bizarre puntgevels en torentjes die zich spiegelen in de dekschuiten in de grachten. Achter de dikke muren liggen de waardevolle handelswaren op gelijkmatige temperatuur opgeslagen: koffie, thee, cacao, kruiden, tabak, computers en het grootste magazijn van oosterse tapijten ter wereld.
Een klein groepje had gekozen voor emigrantenmuseum BallinStadt. Het bleek nog een hele klus voor de chauffeur om dat te vinden. Uiteindelijk, na veel omwegen in douanegebied en door de haven, werd het doel bereikt, BallinStadt Auswandererwelt. Een bijzonder indrukwekkend museum omdat vanaf deze plaats vijf miljoen mensen zijn geëmigreerd op zoek naar hun geluk in de wijde wereld. Het verhaal begint omstreeks 1900, toen Albert Ballin, directeur van de grote rederij HAPAG, in de Hamburger haven een onderkomen bouwde voor de vele duizenden mensen die hier iedere week aankwamen en wachtten op het vertrek van hun schip. Voor zo'n vijf miljoen Europese emigranten was Hamburg tussen 1850 en 1939 de poort naar de wereld. Op de plaats van de hallen die voor de emigranten zijn gebouwd, in 1901 in gebruik genomen en tot 1907 verder uitgebouwd zagen we drie origineel gereconstrueerde woon- en slaappaviljoens. Alle stadia van een emigratie konden we hier zelf meemaken, van het vertrek en de tocht over de oceaan tot de aankomst in New York en de definitieve bestemming van de emigranten. Indrukwekkend.
Terug via Speicherstadt om de andere deelnemers op te halen en toen richting Nederland. Onderweg nog aan in Osnabrück. De vredesstad Osnabrück is met circa 164 duizend inwoners de op twee na grootste stad in Nedersaksen. Als enige Duitse grote stad ligt Osnabrück temidden van een natuurpark – het UNESCO Geopark TERRA.vita – dat onder meer het Teutoburgse woud en het Wiehengebergte omvat. Osnabrück is universiteitsstad, bisschopszetel en de vestigingsplaats van de Duitse Stichting voor Milieu en de Duitse Stichting voor Vredesonderzoek. Als stad van de Westfaalse Vrede en als geboortestad van schilder Felix Nussbaum en schrijver Erich Maria Remarque (Im Westen nichts neues)heeft Osnabrück zich met de vredesgedachte verbonden. De gidsen stonden ons op te wachten en in twee groepen werden we – door het feestgedruis vanwege een vredesfestival – rondgeleid naar het Rathaus (waarin we een indruk van de stad in de middeleeuwen kregen en de raadzaal bezochten), de Marienkirche en de Dom St.-Peter. Met name deze laatste kerk was bijzonder fraai, de gids erg enthousiast. Om vijf uur, iets later dan voorzien, verlieten we de Westfaalse stad.
Op weg naar de bijna-eindbestemming. Dat werd angstvallig geheim gehouden. We zouden er namelijk gaan eten. Via Oberhausen rijden door het Roergebied had geen zin vanwege de file, daarom werd via een andere autosnelweg en later binnendoor naar Kevelaer gereden. Vlakbij, in het plaatsje Weeze, stopte de bus bij de uitspanning met de fraaie naam Zum Lieven Heer.
Daar stonden de tafels al gedekt en bleek het bestuur van de organiserende kring Ter Horst ook compleet te zijn: de achterblijvers voegden zich hier bij de overige bestuursleden. Na een bouillon werden drie verschillende gerechten geserveerd waaruit iedereen van te voren zijn keuze had gemaakt: kalkoenschnitzel, Jägerschnitzel of een vegetarische schnitzel. Met daarbij grote schalen verse groente, aardappelkroketjes en friet, steeds aangevuld als het gewenst werd. Als afsluiter kwam nog ijs naar believen met daarbij warme kersen. Iedereen was heel tevreden met deze afsluitende maaltijd.
Aan het einde van het diner dankte de voorzitter nog de twee organisatoren en onderstreepte dat met een ruiker bloemen en een daverend applaus van alle deelnemers. Iedereen heeft volop kunnen genieten van deze prachtige reis waarbij zelfs het weer goed zijn best heeft gedaan.
Via Well en Wanssum reed de bus over Venray naar Horst terug waar iets over tien, wat later dan gepland, iedereen weer veilig voet op Horster bodem zette. Talrijke deelnemers schudden de organisatoren de hand voor de reis, zij waren duidelijk tevreden over deze reis. Hamburg ist eine Reise wert!, dat is wel duidelijk. Hamburg is een onverwacht en ook tamelijk onbekend doel, geheel ten onrechte. We hebben Hamburg niet uit en te na gezien, daarvoor zouden we nog ooit een keer terug moeten gaan: daarom is de uitdrukking Ich bin ein Hamburger dan ook niet op ons van toepassing!